Kobylany

Sołtys: Rafał Ziarkowski

KOBYLANY – położone są na północnej granicy Rowu Krzeszowickiego, u stóp stromej, południowej, krawędzi Wyżyny Olkuskiej, którą w obrębcie wsi rozcina Dolina Kobylańska - jedna z najciekawszych krajobrazowo Dolinek Podkrakowskich, i szczególnie popularna wśród wspinaczy, którzy wytyczyli tudziesiątki dróg wspinaczkowych. Kobylany są również dogodnym miejscem wypadowym w sąsiednie dolinki - Będkowską i Bolechowicką. Stąd we wsi i okolicy wybudowano cztery obiekty wypoczynkowo-edukacyjne: - w centrum Kobylan, - w Dolinie Kobylańskiej u ujścia bocznej dolinki (od zachodu), - w Dolinie Będkowskiej, u stóp Góry Żarnowej oraz - przy drodze do Będkowic polecane, jako wygodne miejsce postojowe dla zwiedzających dolinę z uwagi na trudności z zaparkowaniem auta w centrum wsi.

Z historii, zabytki

Kobylany – wzmiankowane w 1399 r., aż do 1945 r. stanowiły uposażenie dziekanów krakowskiej kapituły katedralnej. Istniał tu dwór wraz z folwarkiem, którego miejsce zajęły wzniesione po II wojnie światowej budynki gospodarstwa rolnego (dawnego PGR). Z historycznej zabudowy pozostała murowana stodoła z pocz. XIX w., oraz wzniesiona w tym samym okresie niewielka, dawna dworska kaplica. Innym zupełnie nieznanym, a ciekawym zabytkiem Kobylan jest krzyż stojący na skrzyżowaniu z drogą Brzezinka - Więckowice i opatrzony jeszcze czytelną inskrypcją „Pamiątce usamowolnienia włościan wsiów Kobylany, Brzezinka i Rudawa; 1821”. Otóż w podanym roku Komisja Włościańska Wolnego Miasta Krakowa powołana w 1815 r. z inicjatywy cara Aleksandra I zamieniła w dobrach narodowych i duchownych pańszczyznę na czynsz w naturze lub pieniądzu. Wówczas też dokonano rozdziału pastwisk i lasów między wieś i dwór. Była to jedna z pierwszych na terenie Polski prób rozwiązania kwestii chłopskiej.

Dolina Kobylańska

Dolina Kobylańska – uchodzi za najbardziej niezwykłą spośród Podkrakowskich Dolinek i stąd jest jedną z najczęściej odwiedzanych. Na swej niespełna 4 km długości zaskakuje zmiennością krajobrazu. Jej dolna część zwieńczona niewielką skalną Bramą Kobylańską przybiera formę głębokiego na kilkadziesiąt metrów, krętego i porośniętego murawami oraz z rzadka brzeziną kanionu. Zbocza tworzą strome skalne ściany, postrzępione granie, grupy skalne o przedziwnych kształtach, a także oryginalnych nazwach wprowadzonych przez trenujących tu od lat taterników, jak np. Cycówka, Chorobliwa Grań, Ponad Gnój Turnia, czy wyniosła turnia Żabi Koń (z kapliczką). W skalnej ścianie Żabiego Konia zwraca uwagę kapliczka wykonana przez mieszkańców wsi, jak głosi inskrypcja na tablicy „w pamiętnym roku 1914 objawienia Matki Bożej”, zaś w pobliżu skały niewielkie wywierzysko uznane za pomnik przyrody. Należy dodać, że w tej części doliny Władysław Pasikowski kręcił sceny do swego filmu „Demony wojny według Goi” (1998 r.), którego akcja rozgrywa się w Bośni w okresie wojny po rozpadzie b. Jugosławii. Środkową część doliny wyraźnie wyodrębnia jej zalesienie, a także asymetria zboczy. Stoki i częściowo dno pokrywa las grądowy, ponad którym na lewym zboczu wyrastają odosobnione grupy skalne; prawe jest praktycznie ich pozbawione.

Tu też można napotkać parę maleńkich źródełek zasilających płynący doliną potoczek Kobylankę, zwany dawniej Brynią, która bierze początek pod skałami nazwanymi po prostu Nad Źródełkiem. Zaraz za nimi dolina kończy się w rozłogach. To najmniej ciekawy i praktycznie nie odwiedzany górny odcinek, o połogim prawym zboczu i zalesionym lewym, ze skałką, nazwaną nomen omen Ostatnią. Przyrodniczo Dolina Kobylańska z pozoru nie wyróżnia się, jakkolwiek jej szata roślinna jest bardzo zróżnicowana. Mało znaną florystyczną osobliwością są stanowiska, uznawanej za polski endemit, krzewiastej brzozy Szafera, oraz brzozy ojcowskiej, do niedawna rozpoznanej tylko w Ojcowie. Znajdują się one w górnych, prawie wierzchowinowych partiach lewego zbocza dolnego odcinka Doliny.

Przez Dolinę prowadzą szlaki rowerowe: czerwony „Podkrakowskich Dolinek” i niebieski „Brzozowy” oraz żółty pieszy „Dolinek Jurajskich”. Dolina Będkowska – uformowana w górnojurajskich wapieniach należy do największych wśród Podkrakowskich Dolinek. Liczy 7 km długości, a jej najciekawszym krajobrazowo fragmentem jest środkowy odcinek, w którym spotkamy największe zgrupowanie jurajskich skałek o różnorodnych i oryginalnych formach. Najbardziej znaną, z racji nadanej przez taterników nazwy, jest Dupa Słonia; najbardziej okazałą – Sokolica, która dominuje w krajobrazie doliny swymi ponad 70-metrowymi skalnymi ścianami. Na jej szczycie, dostępnym od strony Będkowic, zachowały się pozostałości wałów bliżej nierozpoznanego rycerskiego gródka, funkcjonującego w okresie XII-XIV w. W ich obrębie odkryto również ślady osadnictwa neolitycznego oraz z okresu kultury łużyckiej. Do kolejnych osobliwości doliny należą: obfite krasowe wywierzysko potoku Będkówka, które zachowało się w naturalnym stanie (pomnik przyrody) oraz wodospad Szum, spływający po kilku skalnych progach, o sumarycznej wysokości dochodzącej do 5 m. Jest to jeden z nielicznych i największy wodospad na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. W dolnym odcinku, w którym rozłożyły się domostwa Łączek – przysiółka Kobylan, zwraca uwagę wyraźna asymetria zboczy. Orograficznie lewe tworzy masyw – Góry Żarnowej, o piarżystych stokach z rzędami oryginalnych skałek w partiach szczytowych. Dolina Będkowska nie jest objęta żadną formą ochrony przyrody. Jest jednak uważana za jedną z najcenniejszych wśród Podkrakowskich Dolinek z uwagi na bardzo zróżnicowaną szatę roślinną.
Dominują lasy – w partiach wierzchowinowych bory mieszane, na stokach grądy oraz fragmentarycznie buczyny karpacka i ciepłolubna, w dnie łęgi olszowe. Znaczne partie zajmują barwne kserotermiczne murawy, łąki wilgotne oraz murawy naskalne. Liczna jest flora roślin górskich, wśród których na szczególną uwagę zasługuje rosnąca na skałach, chroniona skalnica gronkowa, gatunek arktyczno-alpejski, znany co prawda z przydomowych skalniaków, lecz w naturalnych warunkach występująca niezwykle rzadko.

W ostatnim czasie prowadząca dnem doliny droga została wyasfaltowana na odcinku od Łączek, aż w rejon agroturystycznego gospodarstwa „Brandysówka”, co mimo zakazu ruchu znacznie zdeprecjonowało urok Doliny i zakłóciło jej spokój. Wzdłuż Doliny prowadzi pieszy niebieski Szlak Warowni Jurajskich oraz rowerowy czerwony szlak okrężny z Bolechowic. Ponadto w środkowej części przecinają ją szlaki piesze: żółty i zielony oraz rowerowe: niebieski i zielony.

Żródło: Przewodnik turystyczny „Gmina Zabierzów Jurajska Kraina”