Brzezie

Sołtys: Bartłomiej Szczuka

BRZEZIE

– wieś w Rowie Krzeszowickim, obecnie o charakterze „ulicówki” rozciągniętej wzdłuż potoku Kluczwoda, historycznie położonej przy odnotowanym w XVI w. gościńcu z Krakowa przez Modlniczkę, do Więckowic, Radwanowic i Krzeszowic (dzisiejszej drodze powiatowej). Przy miejscowej szkole – początek jednokierunkowego rowerowego Szlaku Brzozowego wyznaczającego przejazd do pobliskiej Doliny Kluczwody i dalej w Podkrakowskie Dolinki.

Z historii...

Brzezie należy do najstarszych wsi w regionie. W 1260 r. wzmiankowano źreb Zdzimira w Brzeziu, nadany przez Bolesława Wstydliwego kapitule krakowskiej, która dzięki dalszym darczyńcom do końca XIV w. znacznie powiększyła swój stan posiadania. W 1464 r. Brzezie otrzymuje urządzenie na prawie niemieckim, a kilka lat później wieś dokładnie opisuje Jan Długosz podając, że jest tu dwór dobrze zbudowany z rolami folwarcznymi, karczmą i odnowiony młyn. Kapituła utrzymała Brzezie do początków XIX w. W okresach III rozbioru, Księstwa Warszawskiego, następnie od 1815 r. Rzeczpospolitej Krakowskiej majątek kapitulny stopniowo był nacjonalizowany, i ostatecznie w 1820 r. sprywatyzowany. W tym też okresie – przyjęła się, później zaniechana, nazwa Brzezie Narodowe (czyli ludowe, chłopskie), dla odróżnienia od części, nazwanej Brzeziem Szlacheckim, która pozostawała własnością rycerską a później szlachecką. Pierwsze świadczące o tym zapiski, a wymieniające Dobrosławę, wdowę po komesie Tomaszu z Brzezia pochodzą z 1289 r. Wśród kolejnych dziedziców tej części Brzezia warto odnotować Jana z Tęczyna (pocz. XV w.), Pogórskich (do pocz. XVI w.), Przerębskich (XVI w.), Kochańskich (1629 r.), z końcem XVIII w. Tomasza Saryusza Jaklińskiego, podsędka ziemi krakowskiej, następnie w I poł. XIX w. Władysława Chwalibogowskiego. Z końcem XIX w. Brzezie stanowiło już jeden majątek, który należał do Wiktora Brzeskiego, następnie od początku XX w. do rodziny Boguszów. W okresie okupacji został on przejęty przez Niemców, zaś po wojnie znacjonalizowany pozostając we władaniu różnych instytucji rolniczych, w tym w okresie lat 1956 – 1979 Instytutu Zootechniki w Balicach; obecnie jest wydzierżawiony prywatnej firmie. Brzezie – posiada także bogatą metrykę archeologiczną. Na obszarze wsi odnaleziono ślady osadnictwa, m.in. cmentarzyska ciałopalne i popielicowe głównie reprezentujące kulturę łużycką z późnej epoki brązu i przełomu epoki żelaza (horyzont czasowy VIII-IV w. p.n.e.), a także pozostałości 3 osad wczesnośredniowiecznych. Zapewne ich kontynuacją było osadnictwo średniowieczne.

Zabytki

Dość skromnym śladem przeszłości są pozostałości dawnego założenia dworskiego, które po wojnie uległo znacznym przekształceniom i dewastacji. Wśród zabudowań godnym uwagi jest jedynie kamienno-ceglano-drewniany spichlerz z 1920 r., a także resztki parku krajobrazowego zał. w okresie XIX w. oraz około 1920 r. z zachowaną aleją lipową. Opodal wjazdu na teren podworski znajduje się granitowy krzyż wystawiony w 1948 r., jako wotum za ocalenie wsi z pożogi wojennej.
W lipcu 1943 r. Niemcy nasilili represje dokonując pacyfikacji Radwanowic, Liszek i Kaszowa, a także w części Zabierzowa. W tych okolicznościach 22.07.1943 r. w lasku pod Brzeziem odbyło się zgrupowanie partyzanckiego oddziału AK „Błyskawica”, który wówczas został zaprzysiężony, jako pierwszy oddział krakowskiego „Kedywu” (Kierownictwa Dywersji AK; zob. Zabierzów). Natychmiast też, z uwagi na duże zagrożenie ze strony okupanta, oddział został przerzucony pod Myślenice.
Kolejną historyczną pamiątką przeszłości jest żeliwny krzyż na postumencie znajdujący się przy szosie z Modlniczki, na granicy Brzezia, wystawiony w 1873 r. Według miejscowych przekazów jest to dawny cmentarz zmarłych na cholerę mieszkańców Brzezia i Ujazdu, zapewne w 1831 i 1855 r., kiedy to odnotowano epidemie tej choroby w całej Europie. Podobny krzyż, także chronologicznie z 1872 r., lecz typowo wotywny, wystawiony przez miejscowych włościan Zająców położony jest na posesji przy ul. Narodowej 48, na skrzyżowaniu z ul. Kluczwody.

Źródło: Przewodnik turystyczny „Gmina Zabierzów Jurajska Kraina”